آداب و رسوم سبزواری‌ها

مراسم درخواست باران (چولی چغل)

ادامه زندگی و حیات در مناطق خشک و بیایانی فلات ایران به میزان بارش باران در هر سال بستگی دارد. در سال‌های خشک که بارش نزولات آسمانی کمتر است مردم با اجرای مراسم آیینی از خداوند درخواست باران می‌کنند بدین شکل که چند کودک و دختر- جوان چوب خشکی را با پارچه‌های رنگی می‌آراستند و بر رأس آن حیوانی مرده می‌گذاشتند و در روستا یا محل می‌چرخاندند و همراه آن اشعاری را می‌خواندند.

چولی چغل بارون کن یک من خرمن جو ارزون کن

گندم به زیر خاکه از تشنگی هلاکه

جشن خرمن

چون گندم یکی از محصولات مهم در زندگی مردم بود هنگام درو و خرمن کردن این محصول همراه با جشن و پایکوبی بود و خرمن دار به وعده سر خرمن عمل می‌کرد و سهم سادات، سهم مسلمانان را جدا می‌کرد. این آیین ریشه در آیین مهر پرستی در قبل از اسلام دارد.

جشن سده

در مناطق مختلف شهرستان سبزوار ۵۰ روز مانده به عید نوروز مراسم جشن سده برگزار می‌شود. مردم با آتش افروزی بر روی بلندی‌ها تصنیفی را که از روزگار کهن بجا مانده می‌خوانند:

آی سده، سده، سده صد به غله پنجاه به نوروز

در روستاها مردم در این شب گوی‌های آتش به هوا پرتاب می‌کنند و در کنار آتش تا پاسی از شب به جشن و سرور می‌پردازند. ابوریحان بیرونی می‌گوید:” ایرانیان در این شب دود بر می‌افروختند تا دفع مضرات کنند. برخی می گویند در این روز آتش پیدا شده لذا جشن می‌گیرند و بر گرد آن حلقه می‌زنند و اوستا می‌خوانند.”

ابوالفضل بیهقی از این شب چنین یاد می‌کند:” سده فراز آید، نخست شب امیر بر آن لب جوی آب که شراعی زده بودند، بنشست و ندیمان و مطربان بیامدند و آتش به هیزم زدند و پس از آن شنیدم که قریب ده فرسنگ فروغ آن آتش بدیده بودند و کبوتران نفط اندود بگذاشتند وددگان نفط اندود و آتش زده، دویدن گرفتند و چنان سده یی بود که دیگر آن چنان ندیدم و آن به خرمی پایان آمد.”

همو می‌گوید:” و سده نزدیک بود، اشتران سلطانی را و از آن همه لشکر به صحرا بردند و گز کشیدن گرفتند تا سده کرده آید و پس از آن حکت کرده آید. و گز می‌آوردند و در صحرایی که جوی آب بزرگ بود بر آن نفط می‌افگندند تا به بالای قلعتی بر آمد، و چهار طاق بساختند از چوب سخت بلند و آن را به گز بیا گندند و گز دگر جمع کردند که سخت بسیار بود و به بالای کوهی برآمد بزرگ. تا دوره غزنویان برگزاری این جشن از شکوه خاصی برخوردار بوده است.”